Kuruyan sulak alanlar Türkiye’nin su varlığını ve biyoçeşitliliğini gözdağı ediyor

Uzmanlar, Türkiye'nin sanayi zamanının başlangıcından beri sulak alanlarının yüzdelik 40'ını kaybettiğini, su kaynaklarının birlikte biyoçeşitlilik kaybının bu orandan hâlâ fazlasına mukabele ettiğini belirtiyor.

Doğru haberin adresi.

İstanbul

AA’nın “su” mevzusundaki dosya haberinin beşinci bölümünde hava değişikliği ve öbür baskıların, Türkiye’nin arazi üstü ve arazi altı su kaynaklarına tesirleri ele alındı.

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün 2022 salname çalışkanlık raporunda arazi düzlük verilere uyarınca Türkiye’nin 112 bilyon metreküplük su potansiyelinin 94 bilyon metreküpünü arazi üstü, 18 bilyon metreküpünü ise arazi altı su potansiyeli oluşturuyor.

Toplam su potansiyelinin 57 bilyon metreküpü kullanılırken bunun 44 bilyon metreküpü şu demek oluyor ki yüzdelik 77’si sulama suyu, 13 bilyon metreküpe karşılama fail yüzdelik 23’ü ise içme-kullanma ve işleyim suyu adına kullanılıyor.

Kişi başına sakıt kullanılabilir salname su miktarının 2000 senesinde 1652 metreküp, 2009 senesinde 1544 metreküp, 2020 senesinde 1346 metreküp, 2022 senesinde ise 1322 metreküp bulunduğu Türkiye, su stresi zihayat devletler ortada arazi alırken hava değişikliği, toptan ısınma, şuursuz su kullanması denli faktörler su potansiyelini gözdağı ediyor, küsurat nüfusla beraberce adam başına sakıt su miktarı da azalıyor.

AA muhabirinin sorularını cevap veren ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü ve ODTÜ İklim Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, hava krizinin dünyanın karşısındaki en ehemmiyetli krizi olduğunu, su kaynaklarındaki eksilme ve biyoçeşitlilik kaybının şu anda yönetilmesi müstelzim en ehemmiyetli güçlük ortada arazi aldığını söyledi.

Türkiye’nin küsurat kuraklıklardan en nezdinde tomar etkilenecek coğrafyaların başlangıcında geldiği uyarısında bulunan Salihoğlu, “Yüzyılın sonuna genişliğinde hararet artışlarının 1,5-2 basamak sınırlarında tutulması hedefleniyor. Yaptığımız tetkikat 2 derecelik artma süresince kalmanın aşırı emeksiz olamayacağını gösteriyor. Bu gidişle asrın sonuna genişliğinde 2 derecenin üstünde çıkacağız, ayrıca bulunan gidiş bu biçimde sürerse ve kaynakları hakeza kullanmaya bitmeme edersek 4 dereceyi göreceğimizi kestirim ediyorum.” niteleyerek konuştu.

Sıcaklıkların 2 basamak çoğalması şeklinde Türkiye’de kuraklığın minimum yüzdelik 40 genişliğinde artacağı, yağışlarda da kestirmece yüzdelik 40 eksilme olacağını aktaran Salihoğlu, 4 derecelik artışı şeklinde ise yağışlarda yüzdelik 60’a vasıl azalmalar öngörüldüğünü kaydetti.

Salihoğlu, şu biçimde bitmeme etti:

“Ülkemiz iri riziko altında, elhak alevli kuraklıkları yaşıyoruz, bunun çoğalması ağırbaşlı alarm zillerinin çalması demek. Su kaynakları bulunan nezdinde ülkeyiz fakat esasında su zengini değildik, su gelişigüzel devir düşüncesince bizim vatanımızda kısıtlıydı fakat su zengini nezdinde şehir denli yönettik kaynakları. Su kaynaklarımızın, sulak alanlarımızın yüzdelik 40’ına yakınını kaybettiğimiz söyleniyor fakat esas rakamın bunun ötesinde bulunduğunu düşünüyorum. Çünkü nezdinde gölü yada akarsuyu mükemmel kurumadıysa hala varmış denli onama ederiz fakat bunlar iri miktarda su kaynağını kaybetmişse bundan sonradan ekosisteminin ağırbaşlı bölümünü kaybetmiştir.”

“Kirlilik baskısını unutmamamız gerekiyor”

Su kaynakları üstündeki yegâne baskının suyun çekilmesi, nehirlerin, göllerin kuruması olmadığına dikkati çekici Salihoğlu, pislik baskısının da unutulmaması icap ettiğinin altını çizdi.

Salihoğlu, “Su kaynaklarını kirlettiğiniz devir bu aykırı ve içmece suyuna da yansıyor. Nehirleri ekincilik da uran de kirletiyor, şehirlerin baskısı var, bir aşırı nehrimiz aşırı kirli. Nehirlerin bu genişliğinde kirletilmesi ekosistemlerinde ağırbaşlı nezdinde aşınma bulunduğu anlamına geliyor. Su kaynaklarını kirletmeye bitmeme edersek nezdinde noktadan sonradan parlak suya muvasala kalmayacak.” değerlendirmesinde bulundu.

Halihazırda Türkiye’nin aykırı sularının da aşırı ağırbaşlı edisyon altında bulunduğunu ve dünyada aykırı suları faziletkâr ruhsal gerilim dibine girecek ülkelerden birinin Türkiye bulunduğunu ayraç fail Salihoğlu, “Yeraltı suları üstündeki en iri edisyon hava değişikliğinin ötesinde, sulama düşüncesince hesapsız biçimde kullanılmasıdır. Yapılan tetkikat aykırı sularında 40 metreye genişliğinde çekme bulunduğunu gösteriyor.” ifadelerini kullandı.

Salihoğlu, alınacak tedbirlerle ilişik şu tavsiyelerde bulundu:

“Kesinlikle ekosisteme mebni politikalar geliştirilmek, işe ekincilik ve su politikalarını beraberce ele alarak neşet etmek gerekiyor. Nehir havzası ölçeğinde yağışsızlık hareket planları oluşturmamız, zirai mahsul deseninin çeşitlendirmemiz ve teknolojik gelişmelerden gerçeklenmiş yararlanmamız aşırı önemli. Su masrafta az buçuk rahatız, bu nezdinde gerçek, suyun bizim kullanımımıza sunulduğunu tefekkür yaklaşımı da aşırı yanlış. Doğanın, denizlerin bu parlak bu suya gereksinimi var.”

Biyoçeşitlilikteki zayi şimdi fazla

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Doktor Öğretim Üyesi Korhan Özkan, Türkiye’nin Akdeniz ikliminde arazi almış bulunduğu düşüncesince sulak alanlarının yağışsızlık baskısı altında olduğunu, bu baskının insanoğlu ve hava değişikliği etkisiyle artmasını öngördüklerini bildirdi.

Su potansiyelinde ehemmiyetli nezdinde arazi markajcı göl ekosistemlerinin karambol binalar olduğuna yer veren Özkan, şunları söyledi:

“Gölün sığ yerleri aşırı mühim bir şeydir zira nice aktif bu bölgelerde ürer ve yaşarlar. Göl su seviyesini kaybetmeye başladığında ilk sığ basenini kaybediyor ve hemen yoğun nezdinde su çukuru biçimine geliyor, bunun katıksız ekosistemdeki tesiri yıkmacı zira o sığ basendeki canlılar çabucak hayat alanlarının tamamını kaybediyor. Yapılan tahminler, uran çağından bugüne genişliğinde Türkiye’nin göllerinin yüzdelik 40’ından fazlasını kaybettiğini gösteriyor fakat katıksız ekosistemler ve biyoçeşitlilik düşüncesince bu zayi yüzdelik 40’tan şimdi fazlasına karşılama ediyor. Örneğin, Konya mestur havzasında su kuşlarına baktığımızda yüzdelik 50-60’dan nezdinde tomar varlık ve biyoçeşitlilik kaybı bulunduğunu anlatmak mümkün.”

Su ihtiyacının iri miktarda akarsular üstünde kurulan barajlardan karşılandığını hatırlatan Özkan, nehirlerdeki suyun kesilmesinin bunların akarak oluşturduğu sulak yerlerin bulunmayan edilmesi anlamına geldiğini, derya ve kıyısal bölgelerde sert aşırı devim bilimi nehirlerden mevrut şekerli su ve besine bağlıyken suyun rotasını değiştirmenin yıkmacı neticeleri olabileceğini dile getirdi.

“Su kullanımını ekosistem tabanlı ve sürdürülebilir adına dobra planlamamız lazım”

Türkiye’de suyun iri nezdinde kısmının zirai sulamada kullanıldığı bilgisini paylaşan Özkan, bitirdikleri tetkikat kararında su kıtlığı zihayat Orta Anadolu düzlükleri denli coğrafyalarda aşırı nezdinde tomar su gereksinim duyan ekincilik ürünlerinin ekildiğini belirleme ettiklerini anlattı.

Zaman düşüncesince küsurat mahiyet ve bunların ihtiyacını istikbal etmek düşüncesince yapılacak tarımla beraberce su tüketimi üstünde aşırı şimdi iri baskılar olacağını, bunun hesabına hava değişikliği tesirini bineceğini vurgulayan Özkan, “Coğrafyamız düşüncesince doğacak öngörüleri enine boyuna riskli, bu da bizim üzerimizdeki mesuliyeti şimdi aşırı artırıyor. Hem ülke, hem bilgi camiası, bununla ortak yurttaşlar adına su kullanımıyla ilişik tutum kalıplarımızı değiştirmemiz, suyu sektörel adına planlamanın ötesinde ekosistem tabanlı ve sürdürülebilir adına planlamamız lazım.” dedi.